Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, borykające się z problemami opiekuńczo – wychowawczymi mogą skorzystać z pomocy w formie asystenta rodziny, bądź zostać objęte pomocą rodziny wspierającej.
Asystent pracuje z rodziną w miejscu jej zamieszkania lub innym miejscu uzgodnionym z rodziną (urzędy, organizacje, szkoły, sąd i inne).
Szczegółowe zadania asystenta rodziny określa ustawa z dnia 9 czerwca 2001 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, do których należy m. in.:
Celem pracy asystenta rodziny jest osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej, który umożliwi jej wychowanie dzieci. Rola asystenta polega na aktywnym wspieraniu rodziny, w której występują problemy trudne do samodzielnego przezwyciężenia.
W związku z ustawą z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" zwiększyła się rola asystenta rodziny, który również ma za zadanie koordynowanie poradnictwa dla rodzin z dziećmi, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Zakres poradnictwa obejmuje: przezwyciężanie trudności w pielęgnacji i wychowaniu dziecka, wsparcie psychologiczne, pomoc prawną (w szczególności w zakresie praw rodzicielskich i uprawnień pracowniczych), dostęp do rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz świadczeń opieki zdrowotnej. W tym przypadku koordynacja asystenta polega na opracowywaniu wspólnie z rodzicami katalogu możliwego do uzyskania wsparcia oraz zastępowaniu ich przez asystenta w załatwianiu różnych spraw, na żądanie rodziców, na podstawie upoważnienia.
Rodziny, które chcą skorzystać z koordynacji wsparcia podejmowanego przez asystenta powinny złożyć wniosek do kierownika ośrodka pomocy społecznej wraz z zaświadczeniem stwierdzającym ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wydanym przez lekarza posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii.
Rola rodziny wspierającej jest podobna do asystenta, choć ten jest pracownikiem ośrodka pomocy społecznej, a rodzina wspierająca pracuje społecznie.
Zasady powoływania i współpracy rodziny wspierającej określają art. od 29 do 31 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Zadaniem rodziny wspierającej nie jest wyręczanie, lecz aktywna pomoc w przezwyciężaniu trudnych sytuacji w rodzinach tego wymagających. Formy pomocy mogą być bardzo różne, uzależnione od potrzeb oraz współpracy między zainteresowanymi. Można np. w ramach organizacji czasu wolnego zabrać dzieci z niewydolnej wychowawczo rodziny do kina, albo pomóc im w nauce. Natomiast w stosunku do dorosłych, czyli rodziców (opiekunów), rolą rodziny wspierające może być nauczenie ich prowadzenia gospodarstwa domowego czy zarządzania budżetem.
Funkcję rodziny wspierającej może pełnić rodzina z szeroko rozumianego otoczenia dziecka. Osoby chętne do pełnienia funkcji rodziny wspierającej mogą zgłaszać swoją kandydaturę do Ośrodka Pomocy Społecznej. Po uzyskaniu pozytywnej opinii Dyrektora Ośrodka sporządzonego na podstawie wywiadu przeprowadzonego przez pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania potencjalnej rodziny wspierającej, podpisana zostaje umowa.
Rodzina nie może pełnić funkcji Rodziny Wspierającej gdy:
